Wieluń, malownicze miasto w województwie łódzkim, skrywa w swoim sercu fascynujący zabytek średniowiecznej architektury obronnej – mury obronne wraz z Basztą Męczarnią. Te imponujące fortyfikacje, wzniesione za panowania króla Kazimierza Wielkiego, stanowią nie tylko świadectwo burzliwej historii miasta, ale również jedną z jego głównych atrakcji turystycznych. Spacerując wzdłuż zachowanych fragmentów murów i odwiedzając tajemniczą Basztę Męczarnię, można przenieść się myślami do czasów, gdy Wieluń był ważnym punktem na mapie obronnej Królestwa Polskiego.
Historia murów obronnych Wielunia
Budowa murów obronnych Wielunia rozpoczęła się w drugiej połowie XIV wieku, po wielkim pożarze miasta w 1335 roku. Inicjatorem tego przedsięwzięcia był król Kazimierz Wielki, który dążył do wzmocnienia południowo-zachodniej granicy Królestwa Polskiego. Wieluń, jako jedno z 25 miast otoczonych murami za czasów tego władcy, stał się ważnym ogniwem w systemie obronnym kraju.
Mury miały imponujące rozmiary – ich długość wynosiła około 1200-1300 metrów, a wysokość sięgała 6-6,5 metra. Obejmowały one teren starego miasta o powierzchni około 12 hektarów. Zbudowane zostały z lokalnego piaskowca, a zwieńczone były ceglanym krenelażem, który umożliwiał skuteczną obronę.
Konstrukcja i elementy obronne
Pierwotnie mury Wielunia nie posiadały baszt, a jedynie dwie bramy: Kaliską i Krakowską. Z czasem system obronny był rozbudowywany i wzmacniany. Dodano trzecią bramę – Maksymiliańską, a także kilka baszt, które znacząco zwiększyły możliwości obronne miasta. Wśród nich znalazły się Baszta Męczarnia, Baszta Prochownia, Baszta Skarbczyk i Baszta Swawola.
Mury były dodatkowo chronione przez fosę, która w niektórych miejscach osiągała szerokość nawet 40 metrów. Między fosą a murami znajdował się wał ziemny, który stanowił dodatkową przeszkodę dla potencjalnych najeźdźców.
Baszta Męczarnia – perełka wśród zabytków
Baszta Męczarnia, wzniesiona na przełomie XIV i XV wieku, jest jednym z najlepiej zachowanych elementów systemu obronnego Wielunia. Jej nazwa, pierwotnie „Katownia”, a później „Piekarnia” i „Męczarnia”, wiąże się z funkcją, jaką pełniła w przeszłości – było to miejskie więzienie i pracownia kata.
Ta czworoboczna budowla o wysokości około 15 metrów została odrestaurowana i obecnie stanowi jeden z obiektów Muzeum Ziemi Wieluńskiej. Wewnątrz baszty można zobaczyć dwie fascynujące ekspozycje: „W izbie wieluńskiego kata” oraz „Dzieje oręża w średniowieczu i w okresie staropolskim”.
Baszta Męczarnia jest otwarta dla zwiedzających od wtorku do niedzieli w godzinach 10:00-16:00. Bilet wstępu kosztuje 5 zł dla dorosłych i 3 zł dla dzieci i młodzieży. W poniedziałki baszta jest nieczynna.
Wystawa „W izbie wieluńskiego kata”
Ekspozycja ta przenosi zwiedzających w mroczne czasy średniowiecza, prezentując historię wieluńskich mistrzów katowskich i ich warsztat pracy. Można tu zobaczyć rekonstrukcje narzędzi tortur oraz poznać szczegóły funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w dawnym Wieluniu.
Wystawa „Dzieje oręża w średniowieczu i w okresie staropolskim”
Ta część wystawy nawiązuje do obronnej funkcji baszty i murów miejskich. Prezentuje ona rozwój uzbrojenia od początków istnienia miasta aż po wiek XVII. Można tu podziwiać repliki broni i zbroi, a także poznać historię konfliktów zbrojnych, w których uczestniczyli mieszkańcy Wielunia.
Spacer wzdłuż murów obronnych
Najlepszym sposobem na poznanie murów obronnych Wielunia jest spacer wzdłuż zachowanych fragmentów. Trasa rozpoczyna się przy Bramie Krakowskiej, jedynej zachowanej bramie miejskiej, która obecnie pełni funkcję wieży ratuszowej. Stąd można podziwiać ponad stumetrowy odcinek kamiennego muru, który następnie skręca na zachód.
Idąc dalej, dociera się do Baszty Męczarni, która stanowi główny punkt trasy. Po zwiedzeniu baszty warto kontynuować spacer w kierunku północnym, gdzie znajdują się pozostałości cylindrycznej Baszty Swawola. W południowo-zachodniej części miasta można zobaczyć krótki odcinek muru, fundamenty Baszty Skarbczyk oraz relikty Bramy Kaliskiej.
Spacer wzdłuż murów obronnych Wielunia zajmuje około 1,5-2 godzin. Trasa jest łatwa i dostępna dla osób w każdym wieku. Warto zabrać ze sobą wygodne buty i aparat fotograficzny, aby uwiecznić najciekawsze fragmenty fortyfikacji.
Znaczenie murów dla współczesnego Wielunia
Mury obronne Wielunia, choć zachowane tylko częściowo, stanowią niezwykle ważny element tożsamości miasta. Są nie tylko atrakcją turystyczną, ale także żywym świadectwem bogatej historii regionu. Władze miasta dbają o zachowane fragmenty fortyfikacji, systematycznie prowadząc prace konserwatorskie i renowacyjne.
W ostatnich latach mury i Baszta Męczarnia stały się tłem dla różnorodnych wydarzeń kulturalnych. Organizowane są tu plenerowe wystawy, koncerty i inscenizacje historyczne, które przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów. Dzięki temu średniowieczne fortyfikacje zyskały nowe życie i stały się integralną częścią współczesnego oblicza Wielunia.
Edukacyjna rola murów i Baszty Męczarni
Mury obronne i Baszta Męczarnia pełnią również ważną funkcję edukacyjną. Dla uczniów lokalnych szkół są one żywą lekcją historii, umożliwiającą lepsze zrozumienie przeszłości miasta i regionu. Organizowane są tu lekcje plenerowe i warsztaty, podczas których młodzież może poznać tajniki średniowiecznej architektury obronnej i technik budowlanych.
Dla grup zorganizowanych istnieje możliwość zamówienia specjalnego oprowadzania z przewodnikiem, który w fascynujący sposób przybliży historię murów obronnych Wielunia i Baszty Męczarni. Rezerwacji można dokonać w lokalnym punkcie informacji turystycznej lub w Muzeum Ziemi Wieluńskiej.
Podsumowanie
Mury obronne Wielunia wraz z Basztą Męczarnią to nie tylko fascynujący zabytek architektury militarnej, ale także symbol bogatej historii miasta i regionu. Choć do naszych czasów przetrwały jedynie fragmenty dawnych fortyfikacji, wciąż robią one ogromne wrażenie na odwiedzających. Spacer wzdłuż zachowanych odcinków murów i wizyta w Baszcie Męczarni to podróż w czasie, która pozwala lepiej zrozumieć, jak wyglądało życie w średniowiecznym mieście. Dla miłośników historii i architektury mury obronne Wielunia są obowiązkowym punktem na mapie turystycznej województwa łódzkiego. Ich obecność we współczesnym krajobrazie miasta stanowi niezwykłe połączenie przeszłości z teraźniejszością, przypominając o burzliwych dziejach tego regionu i jego strategicznym znaczeniu w historii Polski.